تاثیر ارتفاع روی خصوصیات مورفولوژیکی و برخی مواد ثانویه گیاه گزنه (urtica dioica) در استان های مازندران و گلستان

گزنه (urtica dioica) از خانواده urticaceae می باشد که دارای خواص دارویی فراوانی است. رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستم ها و رویشگاه های طبیعی مختلف تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله ارتفاع از سطح دریا قرار دارد. در این تحقیق اثر ارتفاع در دو استان مازندران و گلستان روی خصوصیات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گزنه مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از مناطق مختلف در زمان گلدهی گیاه صورت پذیرفت. استخراج و شناسایی مواد موثره با دستگاه اسپکتروفتومتر و دستگاه کروماتوگرافی مایع (hplc) انجام شد. اطلاعات هواشناسی و خاکشناسی مربوط به رویشگاه ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. داده ها در قالب طرح کاملاً تصادفی، بصورت آشیانه ای با استفاده از نرم افزار آماری sas تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ارتفاع و اکوتیپ بصورت معنی داری خصوصیات مورفولوژیک و بیوشیمیایی گزنه را تحت تاثیر قرار داد. نتایج نشان داد که با افزایش ارتفاع، طول و عرض برگ ها کمتر، ارتفاع گیاه کوچک تر و میزان کلروفیل بیشتر شد، بطوریکه کمترین میزان طول برگ (9/6 سانتی متر)، کمترین میزان عرض برگ (8/5 سانتی متر) کمترین ارتفاع گیاه (2/77 سانتی متر) و بیشترین میزان کلروفیل (3/50 درصد) در منطقه له کوه مازندران با ارتفاع 2250 متر بدست آمد، همچنین میزان فنل کل، فلاونوئیدکل، اسید کلروژنیک، اسید کافئیک و روتین در اندام های مختلف گزنه با افزایش ارتفاع بیشتر شد بطوریکه بیشترین میزان فنل کل (16/8 میلی گرم بر گرم)، فلاونوئید کل (15/12 میلی گرم بر گرم)، اسید کلروژنیک (72/0 میلی گرم بر گرم)، اسید کافئیک (140/0 میلی گرم بر گرم) و روتین (71/0 میلی گرم بر گرم) در کل گیاه در ارتفاع 2250 متری منطقه له کوه مازندران مشاهده شد. همچنین میزان این ترکیبات در برگ بیشتر از سایر اندام های گزنه بود. بررسی های آماری نشان داد که بین میزان فنل و فلاونوئید و ارتفاع از سطح دریا، یک رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت.